Jak wykuwał się IV rozbiór Polski.

Wybuch krwawej rewolucji październikowej w Rosji zmienił układ sił w Europie. Komuniści siłą zdobyli władzę w Rosji niosąc ideologię komunizmu, ściślej mówiąc marksizmu i leninizmu. Doktryna zakłada podział społeczeństwa na klasy oraz ich bezustanną walkę.

Rewolucjoniści zakładali, że walka klas jest motorem historii i powinna zostać zakończona światową rewolucją proletariuszy. Jej skutkiem miała być dyktatura (całkowita władza) klasy robotniczo chłopskiej oraz przejęcie majątków państwowych i prywatnych (środków produkcji). Wszędzie widziano wroga klasowego – w szkole, w pracy, w rodzinie.

W okresie, kiedy jest podpisywany rozejm kończący I wojnę światową (11 listopad 1918), wojska niemieckie nadal znajdowały się na terenie Białorusi i Ukrainy. Rewolucyjny rząd radziecki natychmiast uznał porozumienia traktatu brzeskiego (rosyjsko-niemieckiego traktatu pokojowego) za niebyłe. Rewolucyjne wojska bolszewickie na początku grudnia 1918 roku, w ślad za wycofującymi się wojskami niemieckimi, ruszyły na zachód. Na ziemiach polskich napotykały opór jednostek militarnych tworzonych przez obywatelskie komitety obrony. Jednak obrona ta nie była wystarczająca. Radzieckie wojska rewolucyjne poruszały się w głąb terytorium Rzeczpospolitej. Piłsudski w pośpiechu tworzył armię polską opierającą się zarówno na ochotnikach jak i na regularnym poborze. Pierwsze starcie wojsk polskich z radzieckimi nastąpiło w połowie lutego 1919 roku (Maniewicze na Wołyniu, Mosty na Białorusi). Polska obrona była coraz bardziej skuteczna.

Komuniści uważali, że wkroczenie wojsk rewolucyjnych do Niemiec, Czech, Węgier czy Finlandii jest tylko kwestią czasu. Sądzono, że są one oczekiwane przez wszystkie europejskie społeczeństwa. Rozpoczęto przygotowania, aby wkroczenie „wyzwoleńczych sił radzieckich” odbywało się bez zakłóceń.

24 stycznia 1919 roku, z inicjatywy bolszewików, w Piotrogrodzie odbyła się narada ugrupowań komunistycznych z całego świata. Ustalono plan postępowania i działania w celu wywołania ogólnoświatowej rewolucji. Zamierzano zdobyć władzę i dokonać przejęcia majątku. „Władza dla ludu” to sztandarowe hasło, dla którego miały ginąć poszczególne narody. Jedyną szansą ocalenia życia było przyłączenie się do ruchu komunistycznego i bezwzględne wykonywanie rozkazów różnej maści komisarzy ludowych. Uczestnicy tej narady podjęli decyzję o prowadzeniu walki rewolucyjnej przeciwko własnym rządom. Zdecydowano również sformalizować ruch rewolucyjny i zwołać konferencję reprezentantów rewolucyjnych ugrupowań z całego świata. Odbyła się ona w Moskwie między 2 a 6 marca 1919 roku i nazwana została w literaturze historycznej jako I kongres Międzynarodówki Komunistycznej. Na tym Kongresie Lenin wygłosił rozgrzewającą do walki mowę o „demokracji burżuazyjnej i dyktaturze proletariatu” uzasadniającą cele i metody ogólnoświatowej wojny (rewolucji). Z jego inicjatywy (kierował zgromadzeniem oraz z poparciem bolszewików) została zrealizowana idea połączenia wszystkich partii komunistycznych w jedną partię tzw. III Międzynarodówkę. Miała ona stanowić polityczne zaplecze dla zbrojnej rewolucji. Powstała terrorystyczna, międzynarodowa organizacja rewolucyjna, wraz ze swoim rządem (Komitet Wykonawczy Międzynarodówki Komunistycznej) oraz armią (bojownicy partii komunistycznych). Władzę absolutną sprawowali komuniści radzieccy w Moskwie.

Lenin bezpośrednio po zakończonym kongresie postanowił zwołać zjazd partii bolszewickiej (VIII w kolejności) oraz wyeliminować w sensie dosłownym swoich przeciwników politycznych (na przykład Swierdłow – jeden z organizatorów partii bolszewickiej i przeciwnik Lenina – został zabity w przeddzień zjazdu partii). Zjazd odbył się zaraz po zakończonym kongresie międzynarodówki w marcu 1919 roku i poza propagandowymi dyskusjami, uchwałami i decyzjami dotyczącymi spraw wewnętrznych rewolucji radzieckiej, nakazał wszystkim komunistom walkę o zwycięstwo ogólnoświatowej rewolucji. Podjęto również, na wniosek Stalina, decyzję o odbudowie armii rewolucyjnej zwanej czerwoną. Według Stalina miała być ona „przesiąknięta duchem jak najsurowszej dyscypliny”.  „Stworzymy prawdziwą robotniczo-chłopską armię, ściśle zdyscyplinowaną i obronimy rewolucję, albo zginiemy” mówił Stalin. Na zjeździe wyłoniono dowództwo powstałej armii (komisja wojskowa).

21 marca 1919 roku w Budapeszcie wybuchła rewolucja komunistyczna. Utworzono Węgierską Republikę Rad. Przywódcą rządu zostaje Bela Kun. 13 kwietnia 1919 roku w Monachium Rewolucyjny Komitet Wykonawczy utworzony z przedstawicieli rad robotniczych i żołnierskich proklamował Bawarską Republikę Rad. Niebezpieczeństwo komunistycznego przewrotu w Europie stało się faktem. Czuć było oddech idei ogólnoświatowej rewolucji komunistycznej realizowanej przez Rosję radziecką.

Polska ruszyła pierwsza do boju. 16 kwietnia 1919 roku rozpoczęła się pierwsza polska ofensywa na wschodzie. Oddziały wojskowe zorganizowane przez Piłsudskiego zajęły Lidę, Wilno, Baranowicze i Nowogródek. Polska ofensywa nie tracąc impetu posuwała się na wschód zajmując Mińsk, część Wołynia i Ukrainy.

W Europie wrzenie rewolucyjne nabierało tempa, obejmując kolejne kraje europejskie. W Bułgarii fala rewolucyjna to liczne demonstracje w Sofii, Silwenie, Płowdiwie oraz innych miejscowościach. Ruchy rewolucyjne widoczne są Czechach, na Słowacji, Rumunii i Chorwacji. Na Litwie proklamowano Radziecką Socjalistyczną Republikę Litwy i Białorusi, w Finlandii Fińską Republiką Ludową.

W Polsce jesienią 1919 roku Piłsudski wstrzymał ofensywę i zgodził się na rokowania z rządem radzieckim reprezentowanym przez Juliana Marchlewskiego. Delegacja radziecka przewlekała negocjacje. Celem opieszałego postępowania strony radzieckiej było uśpienie czujności strony polskiej i uzyskanie czasu na przegrupowanie wojsk radzieckich. Piłsudski przejrzał zamiary radzieckie, zerwał rokowania i rozpoczął przygotowania do ofensywy na Ukrainie tzw. wyprawy kijowskiej. Rozpoczęła się ona 25 kwietnia 1920 roku. 7 maja 1920 roku wojska polskie pod dowództwem gen. Rydza-Śmigłego zdobyły Kijów. Wojska radzieckie, po mobilizacji i przegrupowaniu ruszyły do kontrofensywy. Na północy 14 maja atak radziecki pod dowództwem gen M. Tuchaczewskiego przełamał polskie linie obronne i szybko posuwa się na zachód. Na południu 5 czerwca 1 armia konna S. Budionnego przerwała linie frontu zmuszając wojska polskie do odwrotu. W końcu lipca 1920 roku wojska radzieckie zbliżały się do Warszawy, gdzie gen J. Haller tworzył armię ochotniczą.

Przedstawiciele państw sprzymierzonych pod wodzą Anglii i Francji, dbając o własne interesy, w dniach 6 – 16 lipca 1920 roku przybyli do Spaa w Belgii w celu określenia wysokości i zasad wypłaty tym państwom przez Niemcy odszkodowań wojennych. Drugim problemem omawianym podczas tej konferencji była demilitaryzacja Niemiec, czyli wykluczenie niebezpieczeństwa militarnego ze strony Rzeszy Niemieckiej. Na konferencję przybył premier rządu polskiego Władysław Grabski. Polska w wojnie z Rosją radziecką znalazła się w trudnej sytuacji. Armia czerwona stała u wrót Warszawy. Bardzo prawdopodobna była klęska wojsk polskich. Premier Grabski prosił mocarstwa zachodnie o pomoc. Spotkał się z dużą niechęcią wręcz wrogością. Ani Anglii ani Francji nie interesował los Polski. 9 lipca Anglicy i Francuzi potępili polską ekspansję na wschód. Zasugerowano natychmiastowe zakończenie działań wojennych na warunkach niekorzystnych dla Polski. Jednocześnie, aby mieć baczenie na rozwój wypadków, zaproponowano swoje pośrednictwo w rokowaniach pomiędzy Polską a Rosją radziecką. Przedstawione premierowi Grabskiemu ultimatum zakładało zgodę Polski na przedstawioną linię rozejmu polsko – radzieckiego zaproponowaną przez brytyjskiego ministra spraw zagranicznych G.N. Curzona (linia Curzona) oraz haniebną propozycję rozwiązania granicznego konfliktu polsko-czechosłowackiego. Obie strony (Polska i Czechosłowacja) zobowiązywały się z góry, że przyjmą tę propozycję. Zakładała ona rezygnację obu krajów z plebiscytu na spornych terenach Śląska Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy. To Francja i Anglia dokonała podziału tych terytoriów, z korzyścią dla Czechosłowacji.

Premier Grabski poprosił o dzień do namysłu. W dniu następnym podpisał umowę z reprezentującym Czechosłowację Benesem i wyrażał zgodę na zaproponowaną linię rozejmu między Polską i Rosją radziecką. Co otrzymał w zamian? Państwa Ententy dnia 11 lipca wystosowały w imieniu mocarstw zachodnich notę do ludowego komisarza spraw zagranicznych Rosji radzieckiej G. Cziczerina zapowiadającą, że jeżeli Rosjanie nie przyjmą propozycji rozejmu, wówczas mocarstwa podejmą kroki w celu udzielenia pomocy Polsce. Tak więc, wystosowano notę i obiecano podjąć kroki, które jak mogliśmy to później zweryfikować, były krokami wstecz.

W Moskwie planowano dalsze ruchy ofensywne. Przygotowywano się do zajęcia Europy. Rosja radziecka czując swoją siłę kontynuowała przygotowania do światowej wojny (nazywanej przez komunistów rewolucją) . Stymulowała powstanie w poszczególnych krajach partii komunistycznych. Moskwa nie miała zamiaru pójść na ustępstwa wobec państw zachodnich, przewidując, że wkrótce wojska radzieckie zawitają zarówno do Berlina jak i Paryża.

W odpowiedzi na notę mocarstw zachodnich, strona radziecka 17 lipca zareagowała, jak można było się spodziewać, negatywnie. Stwierdziła, że strona radziecka gotowa jest zawrzeć z Polską rozejm, bez pośrednictwa kogokolwiek, jeżeli strona polska sama się o to zwróci. Dodano, iż Rosja radziecka gotowa jest przyznać Polsce granicę korzystniejszą niż zaproponowana przez Curzona.

Nie zważając na zagrożenie, lekceważąc pomrukiwania mocarstw zachodnich, 19 lipca 1920 roku w Moskwie rozpoczął obrady II Kongres Międzynarodówki Komunistycznej z udziałem przedstawicieli partii komunistycznych 37 państw. Miał się on zająć oceną przygotowań do ogólnoświatowej rewolucji i wszelkich działań temu służących. Lenin wygłosił mowę „O sytuacji międzynarodowej i podstawowych zadaniach Międzynarodówki Komunistycznej”. Głównymi tezami tego wystąpienia była ocena dotychczasowych działań rewolucyjnych oraz bezwarunkowe popieranie każdej republiki radzieckiej w Europie w jej walce z kontrrewolucją. Kongres zakończył obrady 7 sierpnia 1920 roku.

13 sierpnia 1920 roku po wcześniejszym przegrupowaniu wojska polskie rozpoczęły ofensywę zwana Bitwą Warszawską. Główne uderzenie nastąpiło dnia 16 sierpnia znad rzeki Wieprz w lewe skrzydło głównych sił armii Tuchaczewskiego. Wojska dowodzone przez Piłsudskiego przerwały front radziecki odcinając poszczególne armie rewolucyjne. Wojska radzieckie rozpoczęły gwałtowny odwrót na wschód. Losy wojny zostały przesądzone. Po tej operacji Rosjanie wpadli w popłoch. Przypuszczali, że losy wojny, jednocześnie rewolucji, mogą ulec gwałtownej zmianie na niekorzyść Rosji radzieckiej. W obliczu panicznego odwrotu armii radzieckiej i propozycji państw zachodnich Rosja zdecydowała się spotkać ze stroną polską, wciąż próbując zachować pozycję silniejszego. Spotkanie odbyło się w Mińsku 19 sierpnia 1920 roku. Rosja przedstawiła delegacji polskiej propozycję linii granicznej. Oparta ona była na linii Curzona, z odchyleniem na korzyść Polski w rejonie Białegostoku i Chełmna (tak aby zmylić i osłabić stronę polską). W zamian delegacja radziecka zaproponowała warunki ograniczające suwerenność Polski głównie w dziedzinie wojskowości. Strona polska kategorycznie odrzuciła propozycję komunistów.

Nie powiódł się plan połączenia „wyzwoleńczej arami radzieckiej” idącej przez Polskę z rewolucyjnymi oddziałami w innych krajach europejskich w jedną radziecką rodzinę. Rosja radziecka po zakończonej I wojnie światowej, rządzona prawem wojny domowej i światowej rewolucji , nie była zdolna samodzielnie zaradzić zagrażającej klęsce gospodarczej. Ale o tym w następnym odcinku …

Artykuł jest pierwszą częścią z cyklu Ziarno wojennej bezwzględności Nowego Tygodnika

Kintar

Grafiką komputerową, tworzeniem witryn www, składem materiałów do druku, prowadzeniem pisma „Nowy Tygodnik”. Tworzę rysunki oraz ilustracje www.kintar.digart.pl