Praca za definicją encyklopedyczną to miara wysiłku włożonego przez człowieka w wytworzenie danego dobra, to świadoma czynność polegająca na wkładaniu wysiłku / działalność lub oddziaływanie / człowieka w celu osiągnięcia założonego przez niego celu, czynności umysłowe i fizyczne podejmowane dla realizacji zamierzonego celu. Poprzez działalność w pracy człowiek tworzy wartość ekonomiczną w postaci towarów i usług . W pracy mogą też być zastosowane czynności lub właściwości zwierząt, maszyn, narzędzi i materiałów. Współczesny etos pracy jest rozumiany dwutorowo: mamy pojęcie pracy kapitalistyczne i marksowskie. Marksowskie pojęcie pracy wcielił w życie komunizm po rewolucji w Rosji i w państwie faszystowskim Hitlera. W Niemczech Hitlerowskich pracę doprowadzono do absurdu. Na bramach obozów koncentracyjnych było napisane: Praca czyni wolnym, a wiadomo, że to był niemiłosierny wyzysk i ta praca prowadziła do śmierci z wycieńczenia. Podobny etos pracy wprowadził komunizm…
Marks napisał, że kapitalizm to wyzysk człowieka przez człowieka i że system socjalistyczny dąży do komunizmu, czyli wspólnoty środków produkcji i równego podziału dóbr wytwarzanych przez człowieka w pracy. Marks napisał, że socjalizm to państwo, w którym rządzić będzie klasa robotnicza, ona będzie wytwarzała dobra i decydowała o ich rozdziale. Lenin zmodyfikował zasady Marksa i napisał, że w komunizmie będzie dyktatura proletariatu. Kiedy zdobył swoje państwo, konsekwentnie swoje zasady wprowadził w życie. W praktyce była to dyktatura, ale nie klasy robotniczej, tylko garstki rządzących politruków. Klasa robotnicza zaś pracowała na nich, tak jak to przedstawił Orwell w ” Folwarku Zwierzęcym”.
W czasach realnego socjalizmu w Polsce pośród społeczeństwa panowało takie powiedzenie: W kapitalizmie jest wyzysk człowieka przez człowieka, a w socjalizmie… odwrotnie.
Cechą charakterystyczną pracy w komunizmie był tzw. ruch stachanowski, a robotnicy pracujący w komunizmie nazywani byli stachanowcami. Nazwa wywodzi się od Aleksieja Stachanowa, górnika dołowego, który z nocy 30 na 31 czerwca 1935r wyrobił 1475% normy podczas jednej zmiany. Współzawodnictwo w pracy ogłosili robotnicy tej kopalni, aby ustrzec swoją dyrekcję przed wywózką do obozu pracy za niewykonanie planu. Podczas tworzenia podwalin ustroju komunistycznego w Polsce w tzw. czasach stalinowskich, czyli latach 1948 – 1956r wprowadzano system stachanowski w pracy. Bito rekordy. Bohaterem współzawodnictwa w Polsce był Wincenty Pstrowski. System stachanowski wytworzył fałszywy etos pracy. Robotnik w Związku Radzieckim bił rekordy, pracował ponad siły dzień i noc za… order za współzawodnictwo w pracy od władz, butelkę wódki czy wyjazd do teatru w Moskwie. W ZSRR nie było czegoś takiego jak Kodeks Pracy i prawa pracownika. Robotnik dla socjalizmu miał dawać z siebie wszystko, a efektem często było to… co za napisem na bramach nazistowskich obozów koncentracyjnych: Praca czyni wolnym. W Polsce współzawodnictwo istniało tylko do przełomu w 1956r, a i tak zrobiło wiele złego, doprowadziło wielu ludzi do tragedii. Ojciec Lecha Wałęsy słynny Bolesław skończył jak… bohater ” Człowieka z marmuru” Andrzeja Wajdy, Birkuta. We współzawodnictwie bił rekordy, fotografowano go z artystkami Mazowsza, bywał u władz centralnych. Kiedy zauważył, że współzawodnictwo w pracy tylko niszczy człowieka, zaczął działać w nielegalnej opozycji, by na końcu skończyć życie samobójstwem. Tym się różni etos pracy w krajach zachodnich od krajów bloku socjalistycznego…
W krajach kapitalistycznych wyzysk pracowników to początki rodzenia się kapitalizmu, w połowie dziewiętnastego wieku. Robotnicy stopniowo wywalczali sobie prawa, wywalczyli prawo do zakładania związków zawodowych, które walczą o prawa robotników. Nie da się ukryć, że podwaliną wielu praw i świadczeń pracowniczych za zachodzie było powstanie bloku państw socjalistycznych, zachód walczył, by Lenin nie… przeflancował rewolucji do nich. To się zachodowi udało! dzisiaj zachodni system kapitalistyczny to prawdziwy etos pracy. Pracownik wie, że pracując dostanie godziwe wynagrodzenie, za lepszą pracę premię i nagrodę, czeka go awans. Po zakończeniu pracy czeka go zaś emerytura w takiej wysokości, że będzie mógł realizować swoje marzenia i zwiedzać świat. W Polsce do dzisiaj kwitnie legenda o Stanach Zjednoczonych, że tam zaczyna się od pucybuta, a wieńczy karierę dyrektorskim stołkiem w dużym holdingu i awansem do prestiżowej w Ameryce Middle Class. A w Polsce?
W Polsce długo trwał w pracy stachanowski system. Dopiero Edward Gierek Unowocześnił etos pracy w Polsce. W 1974r sejm uchwalił Kodeks Pracy w Polsce, czyli zbiór praw pracowniczych, i obowiązków pracodawcy, którym wtedy w przeważającej części było państwo. I choć kodeks pracy w czasach realnego socjalizmu był typową zagrywką polityczną i miał znaczenie polityczne to zrobił wyłom w stachanowskim podejściu do pracy. A wynaturzenia w pracy w Polsce?
W 1979r razem z moją koleżanką Anetą otrzymałyśmy nagrodę Pulitzera za artykuł o … pewnym przedsiębiorstwie w Lubinie, w którym kwitł wyzysk na miarę radzieckich obozów pracy.
W Lubinie było przedsiębiorstwo szwalnicze ELPO. Na terenie zakładu do dzisiaj znajduje się poniemiecki schron przeciwlotniczy. W nim w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku urządzono szwalnię i wykorzystywano w więźniarki, potem zaczęto też tam przymusowo zwabiać normalne kobiety. Szwalnia ta ma nawet swoje tragiczne żniwo. Pobito na śmierć dwie kobiety, jedną w w 1976, drugą w 1986r. Do tragedii o mało nie doszło w 1991r. Kiedy w Polsce trwały przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych, jeden z lubińskich biznesmenów pojechał do Afryki w poszukiwaniu kontrahentów. Przywiózł stamtąd… malarię i wniósł ją do szwalni. Tylko wspaniałe działania wielu ludzi dobrej woli sprawiły, że żadna z robotnic nie zmarła. Szwalnia w poniemieckim schronie dalej istnieje, przedsiębiorstwo kwitnie, ma nawet kontrahentów na zachodzie. Jednak w Lubinie jest wiele wspaniałych kobiet, które pilnują, by pracownice szwalni miały godziwe warunki. W Polsce panuje zasada, że co nie jest prawem zakazane , jest dozwolone, dozwolone jest wszystko, co prowadzi do rozwoju biznesu i bogacenia kraju. Mój świętej pamięci tato mawiał, że szwalnia w Lubinie – relikt systemu stachanowskiego i wstyd dla całego kraju będzie istnieć, dopóki z właścicieli nie spadnie ostatnia koszula. Tymczasem firma ma się coraz lepiej…
W demokratycznej Polsce Kodeks Pracy był wielokrotnie zmieniany i nadal państwo w nim grzebie. Niestety, w Polsce duże znaczenie ma lobby pracodawców. Zmiany w KP idą niestety w kierunku ograniczania praw pracowniczych i zwiększania praw pracodawców. Nawet obecny rząd Prawa i Sprawiedliwości, który kiedy szedł po władzę, mówił, że robotnik bardzo leży mu na sercu. Jak na razie jedynym prawem dla pracowników, którym może się pochwalić, jest zakaz handlu w niedzielę. Tymczasem trwają prace nad zmianami w kodeksie pracy. I niestety, idą w kierunku ustalenia godzin nadliczbowych tak jak niedawno uchwalili na Węgrzech i… ułatwienia pracodawcom wypowiadania umów o pracę pracownikowi. Podobno okres wypowiedzenia ma być skrócony do dwóch tygodni?
Co to jest etos pracy? Etos pracy to wartość pracy! Każdy pracownik powinien być dumny z tego, że pracuje, a nie traktować pracy jak dopust Boży, bo bez niej nie ma z czego żyć. Tam gdzie nie ma właściwego etosu pracy, tam ludzie zwalniają się z pracy, kiedy są dobre świadczenia socjalne. Praca to nie niewolnictwo! Kiedy Polska to zrozumie! Ja tak bym chciała, aby nazwa Polska brzmiała dumnie, a polski robotnik wreszcie był współwłaścicielem państwa. Neomarksizm?
Jestem prawnikiem, psychologiem i dziennikarzem, w kolejności, w której napisałam. W dziennikarstwie piszę co mi w duszy gra, ale uważam by było to sensowne, miało treść i spełniało społeczną rolę.