W 1993r, kiedy rozpadał się rząd Olszewskiego, a wg. wyznawców teorii spiskowej, kiedy tzw. Nocna Zmiana obaliła rząd Olszewskiego, bo się przestraszyła wchodzącej w życie lustracji, której inicjatorem był Antoni Macierewicz, w Kabarecie Olgi Lipińskiej wylansowano następującą piosenkę: ” Cóż to się stało Pani S? Coś kombatanctwo Ci nie służy? Zagłaskiwali cię na śmierć, a dzisiaj znać cię nie chcą dłużej. Błogosławiłaś każdy rząd, byłaby tych dzieci spora porcja. Chcesz alimentów dzisiaj! Skąd? Wczoraj starczyłaby aborcja!” Piosenka w bardzo piękny romantyczny sposób opowiadała historię Związku Zawodowego Solidarność i … jego powolnego upadku w demokratycznej Polsce. Warto ją dziś przypomnieć, bo ciągle aktualna…

Układ zbiorowy pracy jest uregulowany bardzo szczegółowo w dziale XI Kodeksu pracy / art. 238 – 341/ Regulacja kodeksowa układów zbiorowych pracy rodziła się w bólach i przechodziła szerokie dyskusje na jej temat, pośród prawników bardzo burzliwe, nawet… w czasach, kiedy w Stanie Wojennym i póżniej był tylko jeden słuszny związek zawodowy. Pierwszym układem zbiorowym pracy zawartym przez Związek Zawodowy o zasięgu ogólnopolskim były Porozumienia Sierpniowe z dnia 31 sierpnia 1981r. Po zdelegalizowaniu Solidarności układ zbiorowy zawarł OPZZ, którego nielegalna wówczas Solidarność nie uznała. Układy zbiorowe pracy w brzmieniu dzisiejszym zostały ustalone podczas rozmów w Magdalence, bodżcem do ich uzgodnienia była słynna debata Miodowicz – Wałęsa w 1989r, czyli Związki Zawodowe rządowe, a obywatelska Solidarność. Strona rządowa zgodziła się na tę debatę, bo miała na celu, że Miodowicz skompromituje Wałęsę. Tymczasem to Wałęsa kompletnie znokautował rządowe związki zawodowe. Dodam, że w zakresie prawa pracy o układach zbiorowych Lecha Wałęsę do tej debaty przygotowywał jego ówczesny doradca Lech Kaczyński.  Dzisiaj obowiązujące artykuły o układzie zbiorowym pracy w kodeksie pracy zostały uchwalone w latach dziewięćdziesiątych.  Co to jest ten układ zbiorowy pracy?

Pamiętam na moich prawniczych studiach we Wrocławiu układy zbiorowe to była prawdziwa piła. Mój wykładowca i egzaminator prof. Jończyk był specjalistą w zakresie układów zbiorowych pracy i pracował w komisji rządowej w sprawie ich regulacji.  Wymagał od nas tej znajomości na egzaminie. Tymczasem… nikt z nas ich nie rozumiał, bo te dwa przepisy o nich w ówczesnym kp były kompletnie niezrozumiałe. / celowo?/  Wg. aktualnie obowiązującego kp w Polsce w najlapidarniejszym skrócie układy zbiorowe pracy to  porozumienia zawierane między pracodawcą, a związkami zawodowymi w zakresie treści stosunku pracy. Zgodnie z kp. układ zbiorowy pracy to akt prawa wewnątrzzakładowego rozszerzający najczęściej uprawnienia pracowników wynikające ze stosunku pracy w porównaniu z ogólnie obowiązującymi przepisami prawa pracy. Każdy układ zbiorowy pracy żeby mógł wejść w życie musi zostać zarejestrowany. Kodeks Pracy wyróżnia układy zbiorowe ponad zakładowe, zawierane przez organizacje związkowe ogólnopolski i zakładowe, zawierane przez organizacje związkowe znajdujące się w zakładzie pracy ze swoim pracodawcą. Za komuny układy zbiorowe pracy miały znaczenie polityczne, bo pracodawcą był tylko jeden właściciel – państwo i sprowadzały się one do porozumienia społeczeństwa z rządem. Dzisiaj państwo to marginalne przypadki pracodawcy. Układy zbiorowe pracy zawierane są przez związki zawodowe z właścicielem zakładu pracy i dotyczą wyłącznie praw pracowniczych. Jakie w wolnej i demokratycznej Polsce mają znaczenie związki zawodowe?

Niewielkie! Dwa największe ogólnopolskie związki zawodowe OPZZ i Solidarność w terażniejszych czasach spadły wyłącznie do roli jaka wyłącznie należy do związków zawodowych, czyli do dbania o prawa pracownicze i… straciły znaczenie pośród ludzi, bo pojawił się sektor prywatny, a w nim nie powstają związki zawodowe. Ba, w wielu przypadkach pracownicy, którzy usiłują założyć związek zawodowy są szykanowani, ze zwolnieniem z pracy włącznie. A tymczasem prywatne zakłady pracy maksymalnie wykorzystują pracowników i łamią przepisy prawa pracy. Kiedy w tym roku zaczęło obowiązywać prawo o zakazie handlu w niedzielę, hipermarkety i galerie handlowe masowo wydłużyły czas pracy o godzinę. W sobotę hipermarkety są czynne nie jak dawniej do dwudziestej drugiej,a do dwudziestej trzeciej, a poniedziałek rano ekspedientki przychodzą do pracy na piątą rano, a nie na szóstą.  Czy znajdzie się pole do popisu dla związków zawodowych?

OPZZ jak na razie milczy. Solidarność w obecnej sytuacji politycznej, jaką wytworzyło rządzące Prawo i Sprawiedliwość próbuje odzyskać straconą twarz. To inicjatywą Solidarności było wprowadzenie prawa o zakazie handlu w niedzielę. Obecnie Solidarność do laski marszałkowskiej złożyła projekt nowelizacji tej ustawy, który rozszerza zakaz handlu w niedzielę od godziny 22 w sobotę do piątej rano w poniedziałek. Solidarność także opracowuje projekt nowego układu zbiorowego w górnictwie węglowym. Podobno ma zawierać zakaz zamykania kopalni, jeśli pokłady węgla są jeszcze takie, że ich wydobycie jest nawet minimalnie opłacalne. Złośliwi twierdzą, że dzisiejsza Solidarność Dudy to związkowa przybudówka Prawa i Sprawiedliwości i że związek ma układ z władzą… my przepchniemy wasze propozycje, wy poprzecie nas w wyborach. Czy to jest droga do odzyskania właściwej rangi Solidarności w społeczeństwie i wszystkich związków zawodowych? Czy dzisiaj związki zawodowe są potrzebne? Odpowiedż jest jasna! Ale z dala od polityki!

Tymczasem piosenka z Kabaretu Olgi Lipińskiej mówi dalej: ” Kiedyś był w oknach świeczek czar, a potem gorzki smak nadziei.  Ktoś spieprzył coś, teraz płać, już Tobą Polski się nie sklei.”  Wśród rodaków tęsknota za romantyzmem i dawnymi czasami. Czar Porozumień Sierpniowych … Stocznia znowu nasza… Czy Polacy są za to wdzięczni rządowi?

Barbara

Jestem prawnikiem, psychologiem i dziennikarzem, w kolejności, w której napisałam. W dziennikarstwie piszę co mi w duszy gra, ale uważam by było to sensowne, miało treść i spełniało społeczną rolę.